Podstawową komórką społeczną jest rodzina. Państwo w najwyższym możliwym stopniu powinno zatem dbać o jej dobro i bezpieczeństwo. Nie ulega wątpliwości, że do prawidłowego funkcjonowania rodziny niezbędne są środki finansowe. Uchylanie się od płacenia alimentów zostało uznane przez polskiego ustawodawcę za przestępstwo. Osoby, które uchylają się od płacenia alimentów muszą się zatem liczyć z możliwością poniesienia surowej kary za przestępstwo określone w art. 209 kk.
Art. 209 kk
§ 1. Kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 1a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.
§ 3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a odbywa się z urzędu.
§ 4. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty.
§ 5. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa określonego w § 1a uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.
Od czego zależy odpowiedzialność za przestępstwo niealimentacji z art. 209 kk?
Aby doszło do skazania za uchylanie się od alimentów muszą zostać wykazane wszystkie poniżej wskazane przesłanki:
wysokość alimentów została określona w:
orzeczeniu sądowym (np. orzekającym rozwód, wyroku alimentacyjnym itp),
ugodzie zawartej przed sądem albo innym organem,
umowie zawartej między stronami.
łączna wysokość zaległości w alimentach stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące,
zobowiązany uchyla się od płacenia alimentów.
Ważne! Jeżeli zobowiązany płaci mniejsze kwoty niż zostały zasądzone, to wówczas może odpowiadać za uchylanie się od alimentów gdy SUMA zaległości jest równa co najmniej 3 świadczeniom alimentacyjnym.
Przykład: Zobowiązany ma płacić po 1000 zł miesięcznie, płaci jednak jedynie po 500 zł miesięcznie. Może zatem zostać pociągnięty do odpowiedzialności za przestępstwo z art. 209 kk po 6 miesiącach płacenia alimentów w zaniżonej wysokości.
Co oznacza, że zobowiązany uchyla się od płacenia alimentów?
Sam fakt niewywiązywania się przez sprawcę z ciążącego na nim obowiązku dostarczania środków utrzymania nie oznacza, iż „automatycznie” zostanie on uznany za winnego zarzucanego mu czynu. Odpowiedzialność za przestępstwo z art. 209 kk uzależniona jest od tego czy zobowiązany uchyla się od płacenia alimentów ze swej złej woli czy też z uwagi na okoliczności obiektywne. Jeżeli bowiem dłużnik alimentacyjny nie wywiązuje się z obowiązku płacenia alimentów z powodów niezależnych i niezawinionych przez niego, to nie może być mowy o „uchylaniu się” od płacenia alimentów.
Przykładowe okoliczności usprawiedliwiające niepłacenie alimentów:
choroba uniemożliwiająca zatrudnienie,
brak pracy pomimo dołożenia wszelkich starań do jej podjęcia,
niezawiniona utrata pracy,
bardzo ciężka sytuacja finansowa,
pozbawienie wolności o ile sprawca w tym okresie nie miał możliwości zarobkowania lub innych źródeł majątkowych, z których możliwe było wypłacanie należności alimentacyjnych.
Przykładowe okoliczności, które mogą zostać uznane za nieusprawiedliwione uchylanie się od alimentów:
wykonywanie pracy „na czarno”,
niepodejmowanie zatrudnienia aby uniknąć płacenia alimentów,
ukrywanie źródeł dochodu,
brak środków z uwagi na zaciąganie komercyjnych kredytów,
wysokie koszty własnego utrzymania związane np z wynajmowaniem luksusowego mieszkania.
Jak wszcząć postępowanie karne o uchylanie się od alimentów?
Przestępstwo niealimentacji jest ścigane na wniosek:
pokrzywdzonego,
organu opieki społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego
Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenie rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie odbywa się z urzędu. Oznacza to, iż jedynie w tym wypadku nie ma konieczności składania wniosku o ściganie sprawcy.
Zwróć uwagę: Pokrzywdzonym przy przestępstwie z art. 209 kk jest osoba uprawniona do alimentacji. Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni lub ubezwłasnowolniony częściowo lub całkowicie, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą opieką pokrzywdzony pozostaje (matka, ojciec). Z chwilą uzyskania pełnoletności oraz pełnej zdolności procesowej do samodzielnego korzystania z uprawnień pokrzywdzonego ustaje uprawnienie do zastępczego wykonywania przez matkę, ojca, lub osobę, pod której pieczą pozostaje.
Wniosek o ściganie może zastąpić zarządzenie wydane przez sąd rodzinny, w sytuacji, gdy matka, ojciec lub opiekun prawny, z naruszeniem dobra dziecka, nie składa takiego wniosku.
Po złożeniu wniosku o ściganie postępowania będzie się już toczyło z urzędu czyli teoretycznie nie będziesz musiał podejmować żadnych działań zmierzających do skazania sprawcy. Organy ścigania powinny samodzielnie starać się wyjaśnić wszelkie okoliczności związane ze sprawą. Praktyka jednak pokazuje, iż dostarczenie organom ścigania dowodów na winę sprawcy, zdecydowanie zwiększa szansę na jego skazanie.
Ważne! Im więcej dowodów przedstawisz organom ścigania tym większa jest szansa na skierowanie przez nich do sądu aktu oskarżenia, a w konsekwencji ukarania uchylającego się od płacenia alimentów sprawcy.
Jeżeli nie czujesz się na siłach działać samodzielnie, to skorzystaj z pomocy adwokata. Adwokat pomoże Ci ocenić Twoje szanse oraz przygotować odpowiednią strategię aby doprowadzić do skazania sprawcy. Czasem już jedna porada prawna pozwoli Ci uzyskać niezbędne informacje do skutecznego prowadzenia postępowania.
Jak uniknąć kary za niepłacenie alimentów?
Jeżeli chcesz uniknąć kary za przestępstwo niealimentacji to musisz w ciągu 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścić w całości zaległe alimenty. Nie wystarczy spłacenie jedynie części zadłużenia. Całość zaległości alimentacyjnych musi zostać uregulowana aby uniknąć poniesienia kary za przestępstwo z art. 209 kk.
Ważne! Jeżeli nie masz wystarczających środków na jednorazową spłatę zadłużenia to możesz ją spłacić w kilku ratach. Spłata całości musi jednak nastąpić przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania Cię w charakterze podejrzanego.
Nie jest przy tym istotne z jakiego powodu decydujesz się na spłatę zadłużenia. Sąd czy też organy ścigania nie będą badały czy Twoje zachowanie było podyktowane chęcią uniknięcia grożącej Ci kary czy też realną skruchą.
Sąd może jednak wyjątkowo NIE odstąpić od wymierzenie Ci kary jeżeli:
poprzez uchylanie się od alimentów naraziłeś osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych,
wina i społeczna szkodliwość popełnionego przez Ciebie przestępstwa przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.
Jeżeli nie zapłaciłeś zaległości we wskazanych powyżej terminach to zawsze możesz walczyć o warunkowe umorzenie postępowania karnego. Dzięki warunkowemu umorzeniu postępowania pozostaniesz osobą niekaraną i będziesz mógł uzyskać z Krajowego Rejestru Karnego zaświadczenie o niekaralności.
Więcej informacji na temat warunkowego umorzenia postępowania i tego jak się o nie ubiegać znajdziesz w artykule „Co oznacza, iż postępowanie zostało warunkowo umorzone?”.