Jestem pokrzywdzonym. Jakie są moje prawa?

Kogo uważa się za pokrzywdzonego przestępstwem?

Jeżeli zostałeś potrącony przez pijanego kierowcę, jeżeli skradziono Ci samochód lub rower, jeżeli na skutek nie płacenia alimentów przez zobowiązanego nie możesz zaspokoić potrzeb swojego dziecka, jeżeli ktoś wypisuje nieprawdziwe informacje na Twój temat w internecie lub jeżeli po prostu jakiekolwiek Twoje dobro zostało naruszone lub zagrożone przez przestępstwo to jesteś pokrzywdzonym i masz swoje prawa.

Zwróć uwagę: Pokrzywdzony ma szereg praw w postępowaniu karnym z których może i powinien korzystać!

Ważne! Jeżeli czujesz, że nie masz siły samodzielnie uczestniczyć w całym postępowaniu skorzystaj z pomocy adwokata. Na każdym etapie postępowania możesz ustanowić jako swojego zastępcę, fachowego pełnomocnika, który będzie walczył o sprawiedliwość w Twoim imieniu.

Jakie prawa przysługują pokrzywdzonemu?

Występując w sprawie jako pokrzywdzony na każdym etapie postępowania, włącznie z postępowaniem przygotowawczym, masz szereg uprawnień z których możesz i powinieneś skorzystać. Warto jest dochodzić swoich racji w procesie karnym pomimo, iż policja czy też prokurator występują de facto jako Twoi przedstawiciele. Twoja aktywność zarówno na etapie postępowania przygotowawczego jak i w trakcie całego procesu może doprowadzić do skazania sprawcy.

Zwróć uwagę: Aktywnie działający w procesie karnym pokrzywdzony, może wywalczyć naprawienia wyrządzonej mu szkody lub też zasądzenie na jego rzecz zadośćuczynienia bez konieczności wytaczania odrębnej sprawy w procesie cywilnym.

Pokrzywdzony ma przede wszystkim masz prawo do:

  • zaskarżania niektórych rozstrzygnięć np. postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania, postanowienia o umorzenia dochodzenia,

  • złożenia zażalenia na bezczynność organów, jeżeli w ciągu 6 tygodni od złożenia przez pokrzywdzonego zawiadomienia o przestępstwie nie został on powiadomiony o wszczęciu albo odmowie wszczęcia postępowania,

  • korzystania z pomocy wybranego przez siebie pełnomocnika, którym może być adwokat lub radca prawny. W zależności od wyniku procesu kosztami wynajęcia pełnomocnika może zostać obciążony oskarżony. Jeżeli pokrzywdzony wykaże, że nie stać go na pełnomocnika, sąd może wyznaczyć pełnomocnika z urzędu,

  • składania wniosków dowodowych które wydają mu się istotne np. wniosku o przesłuchanie konkretnej osoby jako świadka, wniosku o powołanie biegłego, uzyskanie dokumentu itp.,

  • udziału w przesłuchaniu, świadka, biegłego oraz prawo do zapoznania się z jego pisemną opinią,

  • dostępu do akt sprawy, do sporządzania odpisów i kopii (po uzyskaniu zgody prowadzącego postępowanie),

  • złożenia wniosku o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie wyrządzonej krzywdzie aż do zamknięcia przewodu sądowego,

  • domagania się, aby czynność okazania innej osoby przeprowadzono w sposób wyłączający możliwość jego rozpoznania przez osobę rozpoznawaną,

  • żądania wyłączenia osób prowadzących sprawę w wypadku wątpliwości co do ich bezstronności,

  • sprzeciwienia się wnioskowi oskarżonego o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania postępowania dowodowego.

Jeżeli postępowanie przygotowawcze zakończyło się skierowaniem do sądu aktu oskarżenia to w postępowaniu sądowym także możesz brać aktywny udział. Przed pierwszą rozprawą powinieneś złożyć oświadczenie, że chcesz brać udział w postępowaniu jako oskarżyciel posiłkowy. Dzięki temu będziesz mógł brać udział w procesie i np. składać wnioski dowodowe, brać udział w rozprawie, zadawać pytań świadkom podczas ich przesłuchań czy też zaskarżyć zapadły wyrok apelacją a nawet kasacją do Sądu Najwyższego (jeżeli wyrok został wydany przez sąd okręgowy, apelacja powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata) .

Co w sytuacji gdy pokrzywdzony nie żyje?

W razie śmierci pokrzywdzonego wszystkie prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać jego osoby najbliższe lub osoby, które pozostawały na jego utrzymaniu. Jeżeli nie ma takich osób lub nie są one znane organom ścigania, to prawa pokrzywdzonego może wykonywać prokurator.

Osobą najbliższą jest osoba, którą łączył z pokrzywdzonym jeden z następujących stosunków: pozostawania w związku małżeńskim, stosunku pokrewieństwa, powinowactwa, przysposobienia. Osobą najbliższą jest również osoba, która pozostawała ze zmarłym we wspólnym pożyciu jako np. konkubina.

Co gdy pokrzywdzony jest małoletni?

Gdy pokrzywdzonym jest małoletni (nie ma ukończonych 18 lat) lub osoba ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo uprawnienia pokrzywdzonego wykonuje jego przedstawiciel ustawowy (czyli co do zasady rodzice) albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (wykluczone jest zatem działanie przez osobę wykonującą tylko pieczę chwilową, dorywczą).

Zwróć uwagę: Rodzic małoletniego nie może, działając w charakterze przedstawiciela ustawowego, wykonywać praw tego małoletniego jako pokrzywdzonego w postępowaniu karnym, jeżeli oskarżonym jest drugi z rodziców. Wówczas osobą uprawnioną do wykonywania praw małoletniego pokrzywdzonego będzie kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.